Tomas Venclova został uhonorowany Nagrodą Herberta za jego wybitne osiągnięcia w poezji i intelektualnej działalności, kontynuując wartości i idee, które były ważne dla Zbigniewa Herberta. Jest uważany za najwybitniejszego żyjącego poetę litewskiego oraz był aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego, nawiązując bliskie relacje z poetami i intelektualistami, w tym Czesławem Miłoszem, oraz przekładając ich twórczość na język litewski

Tomas Venclova otrzymał Nagrodę Herberta za swoje wyjątkowe oddanie literaturze i nieustanną konfrontację z autorytaryzmem, tak brzmiało uzasadnienie tego znaczącego wyróżnienia.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta, która została założona w 2013 roku przez fundację noszącą nazwisko tego wybitnego poety, ma za zadanie wyróżniać wybitne dokonania artystyczne i intelektualne w dziedzinie literatury na światową skalę. Nagroda ta jest przyznawana twórcom, którzy czerpią inspirację z wartości i idei, które stanowiły istotny element twórczości Zbigniewa Herberta.

Tomas Venclova poświęcił swoje życie literaturze i aktywnej opozycji wobec autorytaryzmu. Jest najważniejszym żyjącym poetą na Litwie, czołowym pisarzem ze Wschodniej Europy oraz jednym z ostatnich łączników w spójnej tradycji literackiej, której korzenie sięgają Herberta, Miłosza i Brodskiego.

Katarzyna Herbert, żona Zbigniewa Herberta i założycielka Fundacji jego imienia, dodała: „Cieszę się, że tegoroczna Nagroda zostanie wręczona świetnemu poecie, którego twórczość Herbert znał i cenił”.

Venclova powiedział„To dla mnie wielkie zaskoczenie, a przede wszystkim zaszczyt, otrzymać Nagrodę tak znakomitego patrona".

Laureata wybrało grono ekspertów, składające się z poetów, eseistów, tłumaczy i wydawców, w tym takich osobistości jak Krystyna Dąbrowska z Polski, Edward Hirsch z USA, Michael Krüger z Niemiec, Mercedes Monmany z Hiszpanii i Aleš Šteger ze Słowenii.

Kim jest Tomas Venclova?

Urodzony w 1937 roku na Litwie, Tomasz Venclova jest uważany przez członków Fundacji im. Herberta za najwybitniejszego żyjącego litewskiego poetę. Jako działacz opozycji i współtwórca Litewskiej Grupy Helsińskiej, opuścił ZSRR i Litwę w 1977 roku, przenosząc się do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez wiele lat wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Yale.

Tomasz Venclova zdobył liczne prestiżowe nagrody literackie oraz tytuły honoris causa. Jego poezję na język polski przekształcił Czesław Miłosz, który opublikował tłumaczenie jego wiersza "Rozmowa w zimie" w 1973 roku w paryskim czasopiśmie "Kultura". W języku polskim dostępne są liczne zbiory jego wierszy, esejów oraz korespondencji z Czesławem Miłoszem, takie jak "Rozmowa w zimie", "Obrócone w ciszę", "Opisać Wilno" (zbiór esejów) oraz "Magnetyczna północ" (rozmowa rzeka). Twórczość Tomasa Venclovy została także przetłumaczona na wiele innych języków, m.in. angielski, chiński, niemiecki, włoski, szwedzki i ukraiński.

Od lat 70. Tomas Venclova nawiązał bliskie relacje z polskimi pisarzami i intelektualistami. W latach 80. stał się częścią środowiska polskich pisarzy na emigracji i w 1983 roku dołączył do redakcji "Zeszytów Literackich", gdzie przez ponad trzy dekady publikował swoje wiersze i eseje. Ponadto, angażował się w tłumaczenie dzieł polskich poetów na język litewski, obejmując twórczość takich autorów jak Cyprian Kamil Norwid, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska. Dodatkowo, opublikował monografię poświęconą Aleksandrowi Watowi.

Po rozpadzie ZSRR, Tomas Venclova aktywnie zaangażował się w życie kulturalne Litwy i współpracował z Czesławem Miłoszem, dążąc do zbliżenia Litwy i Polski. Jako wszechstronnie wykształcony artysta, jest uważany za jednego z najbardziej wybitnych erudytów i humanistów w dzisiejszej literaturze. Podobnie jak Zbigniew Herbert, często sięga do klasyki i wyraża stanowczy sprzeciw wobec okrucieństwa i niesprawiedliwości. Jego twórczość dotyka trudnych tematów, nie dostarczając gotowych rozwiązań, lecz raczej inspirując do odważnego refleksji.

fot. Ivan Milovidov